01 అర్జున విషాదయోగము సారాంశము

భగవద్గీతలోని మొదటి అధ్యాయం "అర్జునవిషాదయోగము" అనే పేరుతో ప్రసిద్ధి చెందింది. ఈ అధ్యాయంలో మొత్తం 47 శ్లోకాలు కలిగి ఉంటుంది. ఈ అధ్యాయములో మహాభారత యుద్ధానికి ముందు అర్జునుడు అనుభవించే మానసిక క్షోభ, వేదన, సందేహాలు, ధర్మసంకటాలు మొదలైనవి అత్యంత విలక్షణంగా వర్ణించబడతాయి. ఈ అధ్యాయం ద్వారా భగవద్గీతకు ఒక బలమైన ఆరంభం లభించిందనే చెప్పవచ్చు.

నేపథ్యం

కౌరవులు మరియు పాండవులు మధ్య జరిగిన మహాభారత యుద్ధం క్షేత్రంగా ప్రసిద్ధి చెందిన కురుక్షేత్రరంగంలో భగవద్గీత ఉపదేశం ప్రారంభమవుతుంది. ఈ అధ్యాయాన్ని గాఢంగా అర్థం చేసుకోవాలంటే మానవ హృదయపు లోతులని తాకాలి.

ధర్మరాజు యుధిష్ఠిరుని నాయకత్వంలో పాండవులు, దుర్యోధనుని నాయకత్వంలో కౌరవులు యుద్ధరంగానికి చేరుకుంటారు. అప్పుడు అర్జునుడు శ్రీకృష్ణుని యుద్ధరథానికి మార్గదర్శకుడిగా (సారథిగా) నియమించుకున్నాడు. అర్జునుడు తన ధనుష్యాన్ని ఎత్తుకుని యుద్ధానికి సిద్ధపడుతున్న సమయంలో అతనిలో అనేక భావోద్వేగాలు ప్రబలతాయి. ఆయన మనసులో కలిగిన ఆందోళనలు, సంకోచాలు, కుటుంబానుబంధాలు, ధర్మ సందేహాలు మొదలైనవి ఈ అధ్యాయంలో ప్రధానాంశాలుగా వస్తాయి.

అర్జునుని వేదన

అర్జునుడు తన కుటుంబ సభ్యులు, గురువులు, బంధువులు, మిత్రులు రెండువైపులా ఉన్నారని గమనిస్తాడు. ఆయన వారిని చంపడం ఎలా న్యాయమవుతుందని అనుమానంలో పడతాడు. ఇక్కడ ఒక యోధుడిగా కాక, ఒక మానవుడిగా అతనిలో ఉన్న భావోద్వేగాలు మెరుస్తాయి.
తనదైన సంస్కృతి, కుటుంబ ధర్మం, గురు భక్తి మొదలైన విలువలన్నింటినీ అర్జునుడు మనస్సులో దృష్టిలో పెట్టుకుంటాడు. దుర్యోధనుడు ఎన్ని అన్యాయాలు చేసినా, అతనిని మరియు ఇతని సహచరులను చంపడం తప్పేనని భావిస్తాడు.

అర్జునుడు తన చేతుల్లో ధనుష్యాన్ని వదిలి కూర్చొంటాడు. అతని హృదయం కదలకపోవడం, కళ్ళు నీటితో నిండిపోవడం, కండ్లు మొద్దుబారిపోవడం వంటి లక్షణాలు అతని మానసిక స్థితిని ప్రతిబింబిస్తాయి. అతడు బలహీనతకు లోనయ్యాడు. ఇది యుద్ధం ప్రారంభానికి ముందు తలెత్తిన అతి కీలక ఘట్టం.

ధర్మ సందిగ్ధత

అర్జునుని సంకోచం కేవలం కుటుంబ అనుబంధాలకే పరిమితంగా కాకుండా, అతను ధర్మసందిగ్ధతకు కూడా లోనవుతాడు. అతడు అనుకుంటాడు: ‘‘ఈ యుద్ధంలో నేను విజయం సాధించినా అది నాశనమే కాదు, ఎందుకంటే మా సన్నిహితులు, బంధువుల రక్తస్నానం వల్ల లభించిన విజయానికి విలువ ఏముంటుంది?’’

అతడు ఈ యుద్ధాన్ని విధ్వంసంగా, పాపంగా, కుటుంబ వ్యవస్థల విఘటనగా భావించసాగుతాడు. కుటుంబం నాశనమైతే ధర్మం కూడా క్షీణిస్తుందని, ధర్మం పోయిన పిమ్మట సంస్కారం, నైతికతలు నశిస్తాయని అర్జునుడు భయపడతాడు. అతను శత్రువులను చంపడం వల్ల తానే పాపకారుడవుతానని భావించి శ్రీ కృష్ణ పరమాత్మ సందేహాల సమాధానాల కోసం ఆశ్రయిస్తాడు.

అర్జునుని లౌకిక భావనలు

ఈ అధ్యాయంలో అర్జునుని మనసులో ఉన్న లౌకిక భావనలు ఎంతో స్పష్టంగా ప్రతిబింబిస్తాయి. ఒక సాధారణ మానవునిలా ఆయన కూడా భయపడతాడు, అశక్తుడవుతాడు, భావోద్వేగాలకు లోనవుతాడు. ఇది గీతాశాస్త్రంలో ముఖ్యమైన మలుపు. ఎందుకంటే ఈ స్థితి నుండి ఆధ్యాత్మిక మార్గం ప్రారంభమవుతుంది. ఈ అధ్యాయం "విషాదము" అనే పదంతో ముగుస్తుంది, కానీ ఇదే విషాదం భవిష్యత్తులో "బోధ"కు మూలమవుతుంది.

శ్రీకృష్ణుని ప్రాధమిక స్పందన

ఈ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు ఎక్కువగా నిశ్చలంగా ఉంటాడు. కానీ అతను అర్జునుని స్థితిని లోతుగా గ్రహిస్తాడు. అతనిలో ఏ విషాదం ఎందుకు కలుగుతోందో అర్థం చేసుకుంటాడు. అర్జునుడు తన వీరత్వాన్ని, శౌర్యాన్ని మరిచి దైన్యానికి లోనయ్యాడు. అప్పుడు అర్జునుడు కృష్ణుని సన్నిధిలో శరణు పొందుతూ ఉపదేశం ఇవ్వమని కోరుతాడు. అదే భగవద్గీత ఉపదేశం ప్రారంభానికి మూలబిందువవుతుంది.

తాత్త్విక అర్థం

ఈ అధ్యాయం ద్వారా మనిషి జీవితంలో ఎదురయ్యే విషాదాలు, సంకటాలు, తల్లడిల్లే పరిస్థితులు ఎంత కీలకమో గ్రహించవచ్చు. జీవితంలో ఒకటి కంటే ఒకటి ఎక్కువ విలువైనది ఏమిటి? ధర్మమా, బంధమా? నీతి కోసం పోరాడటం అవసరమా, లేక శాంతి కోసం త్యాగం చేయాలా? — అనే ప్రశ్నలకు ఈ అధ్యాయం ప్రాథమికంగా రంగం సిద్ధం చేస్తుంది.

ఈ అధ్యాయం ద్వారా తెలియజేయదలచిన బోధ ఏమిటంటే – మనిషి ఎంత గొప్ప స్థాయిలో ఉన్నా అతనికి ఒక సందర్భంలో అనిశ్చితి, భయము, దుఃఖము తప్పవు. కానీ వాటిని అధిగమించడం ద్వారానే అతను నిజమైన జ్ఞానాన్ని పొందగలడు. అర్జునుని విషాదం ఒక మానవుని పరిపక్వతకు ఆరంభమైనదిగా భావించవచ్చు.

ఆధునిక దృష్టికోణం

ఇప్పటి రోజుల్లోనూ అర్జునుని పరిస్థితి ప్రతి మనిషిలో కనిపిస్తుంది. పని ఒత్తిడి, కుటుంబ బాధ్యతలు, నైతిక సందేహాలు, సామాజిక ఒత్తిళ్లు మనిషిని దిక్కుతిరిగిన స్థితిలోకి నెట్టేస్తుంటాయి. అప్పుడు అతనికి ఆత్మవిశ్వాసం, జీవనగమ్యం స్పష్టంగా కనిపించవు. అర్జునుడిలా తన బాధను అర్థం చేసుకోవడం ద్వారా, జ్ఞానమార్గాన్ని ఆశ్రయించడం ద్వారా సమస్యల నుంచి బయటపడవచ్చు.

ముగింపు

భగవద్గీత మొదటి అధ్యాయమైన "అర్జునవిషాదయోగము" శోకముతో మొదలై మానవాతీత జ్ఞానానికి ప్రవేశ ద్వారమవుతుంది. ఇది పూర్తిగా ఒక భావోద్వేగాల కలయిక, ధర్మవివేకం, నైతిక సమస్యల పుట. ఇది కేవలం ఒక యోధుడి యుద్ధ సంకోచం మాత్రమే కాదు, ఒక సాధారణ మానవుని లోపల జరిగే ధర్మపోరాటానికి ప్రతిబింబం.

ఈ అధ్యాయం భవిష్యత్తులో కలిగే పరిణామాలకు బలమైన పునాది వేసింది. గీతా జ్ఞానములోని గంభీరతకు మార్గం వేసింది. అర్జునుడు శోకాన్ని అధిగమించి యోధుడిగా మాత్రమే కాక, ఒక జ్ఞానమార్గసాధకుడిగా ఎలా మారాడో ఈ అధ్యాయంలో మొదలు పెట్టబడింది. ఇది భగవద్గీతలోని ఆధ్యాత్మిక యాత్రకు తొలి మెట్టు.

ఏ ప్రాంతమైన, ఏ మతమైనా ప్రతి ఒక్కరూ చదవలసిన గ్రంధం "భగవద్గీత"
చదవండి - చదివించండి