18 మోక్ష సన్న్యాస యోగము సారాంశం

భగవద్గీత యొక్క 18వ అధ్యాయం "మోక్ష సన్న్యాస యోగము" అనే పేరుతో ప్రసిద్ధి పొందినది. ఇది గీతా యొక్క అంతిమ అధ్యాయం. ఈ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు అర్జునునికి జ్ఞానం, కర్మ, త్యాగం, ధర్మం, గుణములు, స్వభావములు, భక్తి మరియు మోక్షము వంటి విషయాలను సూత్రముగా వివరిస్తాడు. ఇక్కడ వ్యక్తి ఎలా పరమార్థాన్ని (మోక్షాన్ని) పొందగలడు అనే అంశం పూర్ణంగా చర్చించబడుతుంది.

1. సన్న్యాసము, త్యాగము యొక్క తార్కిక అర్ధం:

ఈ అధ్యాయం తొలి భాగంలో శ్రీకృష్ణుడు సన్న్యాసము మరియు త్యాగము అనే రెండు పదాలను విశ్లేషిస్తాడు.

సన్న్యాసము అంటే కార్యాచరణల నుండి పూర్తిగా విరమించడము.

త్యాగము అంటే ఫలాభిలాష లేకుండా కర్మ చేయడము.

శ్రీకృష్ణుడు సన్న్యాసం కంటే త్యాగాన్నే శ్రేష్ఠమైనదిగా చెబుతాడు. ఎందుకంటే ఈ లోకంలో జీవిస్తూ కర్మలను పూర్తి చేయకపోవడం సాధ్యపడదు. కాని ఫలాపేక్ష లేకుండా కర్మలను చేయడం వల్ల మానసిక స్వేచ్ఛను పొందవచ్చు.

2. కర్మల యొక్క మూడు రకాలు:

శ్రీకృష్ణుడు కర్మలను మూడు రకాలుగా వర్గీకరిస్తాడు:

1. నిత్య కర్మలు – ప్రతి ఒక్కరూ చేయవలసిన రోజువారీ కర్తవ్యాలు (యజ్ఞాలు, ధర్మచర్యలు).

2. నైమిత్తిక కర్మలు – కొన్ని ప్రత్యేక సందర్భాలలో చేయవలసిన కర్మలు.

3. కామ్య కర్మలు – ఫలాన్నీ ఆశిస్తూ చేసే పనులు.

భగవద్గీత ప్రకారం, నిత్య, నైమిత్తిక కర్మలను ఫలాభిలాష లేకుండా చేయవలసిన అవసరం ఉన్నది. కామ్య కర్మలు మనసులో అహంకారాన్ని పెంచుతాయి కాబట్టి వాటిని విడిచిపెట్టాలి.

3. గుణములు మరియు స్వభావము:

ఈ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు సృష్టిలోని మూడు గుణములను గురించి వివరిస్తాడు:

సత్త్వ గుణము – జ్ఞానం, శాంతి, స్వచ్ఛతను ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.

రజో గుణము – క్రియాశీలత, ఆశ, పని పట్ల లాలస.

తమో గుణము – అజ్ఞానం, అలసత్వం, మానసిక క్రమరాహిత్యం.

ప్రతి వ్యక్తి యొక్క ప్రవర్తన, కర్తవ్య నిర్వహణ, ధర్మం, జీవన శైలి – ఇవన్నీ అతని స్వభావానికి, గుణాలకు అనుసారంగా ఉంటాయి. సత్త్వగుణం గలవారు జ్ఞానాన్ని అభిలషిస్తారు, రజోగుణం గలవారు కర్మలో రమిస్తారు, తమోగుణం గలవారు మాయలో చిక్కుకొని అజ్ఞానంలో జీవిస్తారు.

4. కర్మకు అనుగుణంగా వర్తించే ఫలితాలు:

కర్మ ప్రకారం మనకు ఫలితాలు వస్తాయి. ఇది కర్మ సిద్ధాంతం. ఈ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు చెబుతాడు – ఏ కర్మను ఎవరూ చేయరాదు, ఏ కర్మ త్యజించరాదు, అని. సత్యముగా చెప్పాలంటే, కర్మ చేయక తప్పదు కానీ ఫలాన్నే ఆశించక, భగవంతుని సమర్పణగా కర్మ చేయవలసినది. అలా చేయడం వల్ల మనకు అహంకారం ఉండదు.

కర్తల రకాలూ:

మనిషి చేసే పనిలో అతని ధోరణి అనుసారంగా కర్తత్వం వర్గీకరించబడుతుంది:

1. సాత్త్విక కర్త – ప్రశాంతంగా, భయములేకుండా, ధైర్యంగా, అన్యుల హితం కోసం పని చేసే వాడు.

2. రాజసిక కర్త – అసహనం, గర్వం, ఫలాపేక్షతో కూడిన పనులు చేసే వాడు.

3. తామసిక కర్త – అజ్ఞానంతో, వ్యామోహంతో పని చేసే వాడు.

భగవంతుని దృష్టిలో సాత్త్విక కర్తే శ్రేష్ఠుడు.

6. ధర్మము మరియు స్వధర్మము :

ఈ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు ఒక ముఖ్యమైన తత్త్వాన్ని చెబుతాడు:

"స్వధర్మం" అంటే తనకేం తగినదో అదే చేయడం. ఎవరైతే తన స్వభావాన్ని అనుసరించి ధర్మమును పాటిస్తారో వారు మోక్షాన్ని పొందుతారు. అర్ధం – ఇతరుల పని చూసి అసూయ పడకుండా, తామేం చేయగలమో అదే కర్తవ్యంగా తీసుకుని చేయాలి. ఇది ఆత్మ సమర్పణకు దారి తీస్తుంది.

7. భక్తి మరియు పరమాత్మ సమర్పణ:

ఈ అధ్యాయంలో పరమార్థభావం – భగవంతునికి పూర్తి భక్తితో సమర్పించుకోవడమే మోక్షానికి మార్గమని శ్రీకృష్ణుడు వివరించెడు. "నేనేమి చేయుచున్నానో అది నీకోసమే" అనే ధారాల పద్ధతిలో జీవించేవాడు ముక్తుడు అవుతాడు. ఇక్కడ భక్తి తత్త్వం ఎంతో ముఖ్యమైనది. భగవద్గీత చివర్లో శ్రీకృష్ణుడు భక్తిని శ్రేష్ఠ మార్గంగా చెప్పడం గమనించదగిన విషయం.

8. అర్జునుని సందేహ నివృత్తి:

ఈ అధ్యాయం చివరలో అర్జునుడు తన సందేహాలన్నింటినీ తొలగించుకొని ధైర్యంగా యుద్ధానికి సిద్ధమవుతాడు. ఇది ఆధ్యాత్మిక మానసికత యొక్క వికాసానికి సంకేతం. భగవద్గీత ప్రారంభంలో ఉన్న అర్జునుడి విషాద స్థితి – ఇప్పుడు ధర్మ పోరాటానికి సిద్ధంగా ఉన్న శాంత మయుడిగా మారింది.

9. గీతా సారం:

ఈ అధ్యాయంతో గీతా పూర్తవుతుంది. చివరగా శ్లోకాలుగా ప్రసిద్ధి చెందిన "సర్వధర్మాన్పరిత్యజ్య" అనే సందేశం – భగవంతుని శరణు పొందడమే మోక్ష మార్గమని చెప్పే చురుకైన ఉపసంహారం.

ముగింపు:

18వ అధ్యాయం భగవద్గీతకు తుదిచాప్టర్ మాత్రమే కాదు – ఇది మొత్తం గీతా సందేశానికి మూలసారాన్ని అందించే అధ్యాయము. ఇందులో కర్మ, త్యాగము, గుణములు, స్వధర్మం, భక్తి మరియు మోక్షము వంటి అంశాలను సమగ్రంగా వివరించబడ్డాయి. మానవ జీవితం ధర్మపరంగా ఎలా ఉండాలి, భగవంతుని మీద సంపూర్ణ సమర్పణ ఎలా ఉండాలి అనే విషయాలను ఇది నిక్షిప్తంగా తెలియజేస్తుంది. ఇది ప్రతి ఒక్కరికి ఆత్మ పరిశుద్ధికి మార్గదర్శి.