11 విశ్వరూప సందర్శన యోగము సారాంశం

భగవద్గీత యొక్క పదకొండవ అధ్యాయమైన "విశ్వరూప సందర్శన యోగము" అనేది గీతలో అత్యంత మహత్త్వమైన, విశేషమైన అధ్యాయాలలో ఒకటి. ఇందులో శ్రీకృష్ణుడు తన దివ్య రూపాన్ని అర్జునుడికి ప్రత్యక్షంగా దర్శనమిస్తాడు. ఈ అధ్యాయం మహాభారత యుద్ధానికి సన్నద్ధత చెందుతున్న సందర్భంలో వస్తుంది. ఇది భగవద్గీత లోని అత్యంత శక్తివంతమైన, ఔన్నత్యభరితమైన ఆధ్యాత్మిక అనుభూతుల అధ్యాయంగా నిలుస్తుంది.

ప్రస్తుత సందర్భం:

పదకొండవ అధ్యాయానికి ముందు వచ్చిన అధ్యాయాలలో భగవాన్ శ్రీకృష్ణుడు తాను భగవంతుడేనని, సృష్టిలోని సమస్త శక్తులు తనవేనని వివరించగా, పదవ అధ్యాయంలో తాను ఎన్నో రూపాల్లో ఈ భూమి మీద తన మహిమను చూపిస్తున్నానని చెబుతాడు. ఈ మాటలు విని అర్జునుడికి ఆశ్చర్యం కలుగుతుంది. అతను అడుగుతాడు – “ఓ కృష్ణా! నీ మాటలు నేను నమ్ముతున్నాను, కానీ నీవు చెప్పిన దివ్య విశ్వరూపాన్ని నా కన్నులతో చూడాలనుకుంటున్నాను. నన్ను నీ దివ్య స్వరూప దర్శనానికి అనుగుణంగా మార్చు.”

విశ్వరూప దర్శనానికి శ్రీకృష్ణ అనుగ్రహం:

శ్రీకృష్ణుడు అర్జునుని భక్తిని గుర్తించి, “నీ కన్నులతో నన్ను చూడలేవు. నేను నీకు దివ్య దృష్టిని ప్రసాదిస్తున్నాను. ఆ దృష్టితో నా విశ్వరూపాన్ని దర్శించు” అని అంటాడు. ఇది కేవలం మానవ చక్షుషుతో కంటె లేని దివ్య దర్శనం. ఆ దృష్టితో అర్జునుడు చూసిన రూపం అనిర్వచనీయమైనది, అపారమైనది, అగాధమైనది.

విశ్వరూప స్వరూప లక్షణాలు:

విశ్వరూపం అనగా ఒకే సమయములో అనేక రూపాలు, భిన్నమైన స్వరూపాలు కలిగి ఉండటం. అర్జునుడు శ్రీకృష్ణుని విశ్వరూపాన్ని చూసినప్పుడు అతనికి ఆశ్చర్యం, భయం, భక్తి, గౌరవం, మరియు సంభ్రమం కలుగుతుంది. ఆ రూపంలో అర్జునుడు:

- అనేక ముఖాలు, కళ్లను
- అనేక భుజాలు, ఆయుధాలను
- అనేక దేవతల ముఖాలను
- అనేక విశ్వగమ్య రూపాలను
- చంద్రుడు, సూర్యుడు కళ్ళుగా
- సమస్త ప్రాణులు ఆయన శరీరంలో అంతర్భూతమైనట్లు
- సమస్త సృష్టి నాశనమవుతూ అదే రూపంలో కలిసిపోతూ ఉండటాన్ని చూస్తాడు.

ఈ రూపంలో ఒకే సమయంలో సృష్టి, స్థితి, లయ మూడు ప్రక్రియలూ కృష్ణుని ద్వారా జరుగుతున్నట్లు అర్థమవుతుంది.

అర్జునుడి భావోద్వేగాలు:

విశ్వరూపాన్ని చూసిన అర్జునుడి మానసిక స్థితి పూర్తిగా మారిపోతుంది. మొదట ఆశ్చర్యం, ఆనందం కలిగిన అతను తరువాత భయభక్తులతో నిండిపోతాడు. ఆయన మాటలు కదలలేక పోతున్నాడు. అప్పటివరకు తన మిత్రుడిగా భావించిన కృష్ణుడి మహిమను ఇప్పుడు ప్రత్యక్షంగా తెలుసుకున్నాడు. తన అనాదరభావనలకు సిగ్గుపడుతున్నాడు. తన మిత్రునిగా, సారథిగా వ్యవహరించిన కృష్ణుని నిజమైన పరమాత్మ స్వరూపాన్ని చూసిన తరువాత తన చేసిన అనౌచిత్యాలను మన్నించమని కృష్ణుని ఆశ్రయిస్తాడు.

విశ్వరూపం లో నాశనం మరియు కాల తత్వం:

అర్జునుడు విశ్వరూపంలో కొన్ని భయానక దృశ్యాలను కూడా చూస్తాడు – బహుళ శిరస్సులు, పళ్ళతో నిండి ఉన్న నోర్లు, అందులో ప్రవేశిస్తున్న యోధులు, కాలాగ్ని వలె పీలుస్తున్న రూపం. అర్జునుడు అడుగుతాడు: “ఓ భగవన్! నీ ఈ రూపం నాకు భయం కలిగిస్తోంది. నీవెవరు?” దీనికి భగవంతుడు సమాధానం ఇస్తూ, “నేను కాలం — సర్వనాశనం చేసే శక్తిని. ఈ క్షణంలోనే నేను ఈ యోధులందరినీ నాశనం చేసేందుకు సిద్ధమయ్యాను. నీవు కేవలం నా సాధనమాత్రమే. నీవు కర్మచేయి, విజయం నీదే అవుతుంది.”

ఈ వాక్యం భగవద్గీతలో అత్యంత ప్రసిద్ధమైన భావన – భగవంతుడు నిశ్చయించేది జరుగుతుంది. మనం కేవలం సాధనమూ, చేతకాదునని నిరాశ పడకూడదు. కర్మ చేయడంలో ధర్మబద్ధత ఉండాలి.

అధ్యాయం లోని తాత్త్విక భావాలు:

1. దివ్య దృష్టి: భగవంతుని విశ్వరూపాన్ని చూసేందుకు సాధారణ కళ్ళు సరిపోవు. దీనికి మనస్సు శుద్ధి, భక్తి మరియు దివ్య చైతన్యం అవసరం.

2. శ్రద్ధా భక్తులు అర్జునుని స్థాయికి తీసుకెళ్తాయి: అర్జునుడు కేవలం యోధుడే కాదు – శ్రద్ధగల భక్తుడు, జిజ్ఞాసువు కూడా. అందువల్లే భగవాన్ తన దివ్యరూపాన్ని అతనికి చూపించగలిగాడు.

3. విశ్వరూపం అనేది భగవంతుని సమస్త రూపాల సమ్మేళనం: ఇది కేవలం భౌతిక రూపం కాదు. ఇది ఒక ఆధ్యాత్మిక భావన, విశ్వం అంతా ఆయనలో కలిసిపోయిందన్న సందేశం.

4. భగవంతుని సారథ్యం: భగవంతుడు మనం కోరుకుంటే మానవ జీవితానికి మార్గదర్శకుడిగా మారతాడు. అర్జునుడి సారథిగా శ్రీకృష్ణుడు ఉన్నట్లే మన జీవితంలో కూడా మార్గదర్శకుడిగా భగవంతుని అంగీకరించాలి.

5. భయాన్ని దాటిపోయే భక్తి: విశ్వరూపం భయపెట్టేలా ఉన్నా, ఆ భయాన్ని కూడా భక్తి ద్వారా భగవంతుని ఆశ్రయం ద్వారా అధిగమించవచ్చు.

అధ్యాయం చివరి భాగం – మానవ సహజ దృష్టికోణానికి తిరిగి రాక:

విశ్వరూప దర్శనం తరువాత అర్జునుడు కృష్ణుని సాధారణ రూపాన్ని తిరిగి చూసే తపనతో అడుగుతాడు. అప్పుడు కృష్ణుడు తన సాధారణ మానవ స్వరూపాన్ని తిరిగి ప్రదర్శిస్తాడు. ఇది భక్తునికి భగవంతుడు అందుబాటులో ఉండే భావనకు సంకేతం. భగవంతుని శక్తి అపారమైనదైనా, ఆయన మనస్సుకు దగ్గరగా ఉండే దయామయుడే.

ముగింపు

విశ్వరూప సందర్శన యోగము అనే పదకొండవ అధ్యాయం మనకు ఎన్నో భావనలను అందిస్తుంది:

* భగవంతుడు ఒక్క రూపానికి పరిమితుడు కాడు – ఆయన విశ్వంలో ఉన్న ప్రతిరూపానికీ ఆధారం.
* భగవంతుడి మహిమను మనం పూర్తిగా తెలుసుకోలేం – కానీ ఆయన అనుగ్రహంతో ఓ చిన్న రూపాన్ని చూడగలుగుతాం.
* విశ్వరూపాన్ని అర్ధం చేసుకునే ప్రయత్నంలో మనం భయాన్ని, భక్తిని, ఆశ్చర్యాన్ని అనుభవిస్తాం – ఇది ఆధ్యాత్మిక ప్రగతికి అవసరమైన దశ.

ఈ అధ్యాయం మానవ చిత్తానికి ఒక దివ్య దర్శనాన్ని అందిస్తుంది. ఇది కేవలం ఒక యోధుని కంటే కూడా లోతైన భక్తుని ప్రగతిని చాటుతుంది. శ్రీకృష్ణుని విశ్వరూప దర్శనం ద్వారా, మనం భగవంతుని శాశ్వతత, సమస్త శక్తుల మూలమైన పరమాత్మను తెలుసుకోవచ్చు. ఈ అధ్యాయం మన భక్తిని గాఢతరం చేసి, కర్మమార్గంలో భగవంతుని సారధ్యాన్ని ఒప్పుకోవాలని ప్రేరేపిస్తుంది.