ఆత్మ మనిషికే పరిమితమా లేక ఇతర జీవరాశులకు కూడా ఉందా?

ఆత్మ అనేది శాశ్వతమైన, నిత్యమైన, అవినాశి, నిర్గుణ స్వరూపం. సంస్కృతంలో "ఆత్మ" అంటే "ప్రాణం", "జీవశక్తి", లేదా "అంతరాత్మ" అనే అర్థాలు వస్తాయి.

భగవద్గీత ప్రకారం, శరీరం నశించేవి అయినా, ఆత్మ అజరామరమయినది. భగవద్గీత 2వ అధ్యాయం 20వ శ్లోకంలో శ్రీవాసుదేవుడు అన్నట్టు:

"న జాయతే మ్రియతే వా కదాచిత్, నాయం భూత్వా భవితా వా న భూయః।
> అజో నిత్యః శాశ్వతోఽయం పురాణో, న హన్యతే హన్యమానే శరీరే॥"
అర్థం: ఆత్మకు పుట్టిన దశ లేదు, మరణించదు. ఇది శాశ్వతం, నిత్యం, పురాతనం. శరీరం నశించినా ఇది నశించదు.

ఆత్మ – మనిషికే పరిమితమా?

పారంపర్య దృష్టిలో చూస్తే, అన్ని జీవరాశుల్లో ఆత్మ ఉందనే సిద్ధాంతం హిందూ తత్త్వశాస్త్రంలో ఉంది. ఇది వేదాలు, ఉపనిషత్తులు, భాగవతం, భగవద్గీత, జైనము, బౌద్ధము వంటి తత్త్వాలలో స్పష్టంగా పేర్కొనబడింది. ఆత్మ అనేది కేవలం మనిషిలోనే కాకుండా, అన్ని ప్రాణవంతులలో ఉంటుంది.

ఆత్మ యొక్క లక్షణాలు:

1. అజన్మ : ఇది జనించదు.
2. అమరణం : ఇది మరణించదు.
3. అవినాశి : ధ్వంసం చేయలేని స్వభావం.
4. సర్వవ్యాపి : ఇది శరీరంలోనూ, శరీరం వెలుపల కూడా ఉంటుంది.
5. శాశ్వతం : కాలం వల్ల ముడిపడదు.
6. కర్త, భోక్తా : కర్మల ఫలాలను అనుభవించే శక్తి ఆత్మే.

శరీరం vs ఆత్మ:

శరీరం భౌతిక వస్తువు. ఇది పంచభూతాల సమాహారం (భూమి, జలం, అగ్ని, వాయువు, ఆకాశం). ఇది కాలానుగుణంగా పుట్టి, పెరిగి, మరణిస్తుంది. కానీ ఆత్మ శాశ్వతమైనదిగా భావించబడుతుంది.

ప్రకృతి జీవరాశులు మరియు ఆత్మ:

వృక్షాలు, జంతువులు, పక్షులు, సముద్ర జీవులు మొదలైనవి కూడా "జీవాత్మలే" అనే నమ్మకం భారతీయ తత్త్వశాస్త్రంలో ఉంది. జీవరాశుల క్రమంలో ఎదుగుదల జరగడానికి పునర్జన్మలు అవసరం. ఆత్మ అనేక యోనుల్లో ప్రయాణించి, చివరికి మానవ జన్మ పొందుతుంది. మానవ జన్మలోనే మోక్షం సాధించగలగడం సాధ్యం.

సారాంశం:

ఆత్మ అనేది శాశ్వతమైన జ్ఞానస్వరూపం. ఇది కేవలం మనిషిలోనే కాదు, ఇతర జీవరాశుల్లోనూ ఉంటుంది. భిన్నమైన శరీరాల్లో ఆత్మ ఒకే స్వరూపంగా ఉంటుంది. శరీర మార్పులు ఆత్మకు తాకవు. అందువల్ల, సమస్త జీవరాశులను సమానంగా గౌరవించడం, ప్రేమించటం, హింస చేయకపోవడం అనే ధర్మం ఆత్మ తత్త్వం ద్వారా రూపొందింది.

"ఆత్మ వేద్యము — శరీర నశ్వరము" అనే భావనను గుర్తుంచుకోవాలి.