క్షేత్రజ్ఞుడు (ఆత్మ) ఎవరు? - క్షేత్రజ్ఞుడి స్వరూపం ఏమిటి?

క్షేత్రజ్ఞుడు (ఆత్మ) ఎవరు?

భగవద్గీత 13వ అధ్యాయంలో “క్షేత్రం” మరియు “క్షేత్రజ్ఞుడు” అనే రెండు ముఖ్యమైన భావాలు వివరించబడ్డాయి. “క్షేత్రం” అనగా శరీరం, మనసు, ఇంద్రియాలు, వాటి ద్వారా అనుభవించే జగత్తు అని భావిస్తారు. “క్షేత్రజ్ఞుడు” అనగా ఆ క్షేత్రాన్ని అనగా శరీరాన్ని తెలిసికొనే, అనుభవించే, దానికి యజమాని అయిన సాక్షి చైతన్యం. అంటే ఆత్మ. కాబట్టి, క్షేత్రజ్ఞుడు ఎవరు? అనేది మన శరీరం, మనసు, ఇంద్రియాల పైన ఉన్న నిజమైన సాక్షాత్కారి చైతన్యాన్ని వివరించే ప్రశ్న.

1. క్షేత్రజ్ఞుడి స్వరూపం

క్షేత్రజ్ఞుడు శరీరం కాదు, మనసు కాదు, ఇంద్రియాలు కూడా కాదు. వీటన్నిటినీ వాడుకునే అంతర్గత సాక్షి. శరీరం మారుతుంది, మనసు మారుతుంది, ఆలోచనలు మారుతాయి. కానీ వాటిని చూసే, అనుభవించే చైతన్యం మాత్రం మారదు. అదే క్షేత్రజ్ఞుడు.
ఇది శాశ్వతమైనది
ఇది అవినాశి
ఇది శుద్ధమైన చైతన్యం
ఇది మన శరీరానికి నిజమైన అధిపతి

2. శరీరం – క్షేత్రం

భగవద్గీత ప్రకారం, శరీరాన్ని “క్షేత్రం” అని పిలుస్తారు.
శరీరం అనేది భూమి, జలం, అగ్ని, వాయువు, ఆకాశం వంటి పంచభూతాల సమ్మేళనం.
ఇది పుట్టింది, పెరిగింది, క్రమంగా క్షీణిస్తుంది, చివరికి నశిస్తుంది.
ఈ శరీరాన్ని నడిపేది క్షేత్రజ్ఞుడు.
శరీరం ఒక పంట పొలం లాంటిది; ఆ పొలంలో విత్తనం వేసి పంటను పెంచే యజమాని క్షేత్రజ్ఞుడు.

3. క్షేత్రజ్ఞుడు – శరీరానికి యజమాని

మనిషి శరీరాన్ని వాహనం అని తీసుకుంటే, ఆ వాహనాన్ని నడిపే డ్రైవర్ క్షేత్రజ్ఞుడు. శరీరం లేకపోతే అనుభవం ఉండదు, కానీ శరీరంలో ఉన్న ఆత్మ లేకపోతే జీవం ఉండదు. కాబట్టి శరీరానికి ప్రాణం పోసేది క్షేత్రజ్ఞుడే.

4. క్షేత్రజ్ఞుడి లక్షణాలు

నిత్యత్వం – ఆత్మ ఎప్పుడూ పుడదు, ఎప్పుడూ చనిపోదు. శరీరం మృతిచెందుతుంది కానీ క్షేత్రజ్ఞుడు మరణించడు.
అనాదిత్వం – ఇది మొదలు లేకుండా ఎప్పటి నుండో ఉంది.
అమరత్వం – శరీర నాశనం తర్వాత కూడా కొనసాగుతుంది.
సాక్షిత్వం – శరీరంలోని అన్ని అనుభవాలను చూస్తుంది కానీ వాటికి బంధించబడదు.
అవినాశిత్వం – ఎటువంటి ఆయుధం, అగ్ని, నీరు, గాలి కూడా దీనిని నశింపజేయలేవు.

5. శరీరంలో క్షేత్రజ్ఞుడి స్థానం

క్షేత్రజ్ఞుడు శరీరంలోని ప్రతి అనుభవానికి ఆధారం. మనం సంతోషం, దుఃఖం, కోపం, జ్ఞానం, అజ్ఞానం అన్నింటినీ అనుభవించేది ఆత్మ. శరీరం కేవలం సాధనం, అనుభవించే వాడు మాత్రం ఆత్మ.
ఉదాహరణ: ఒక వ్యక్తి కళ్ళద్దాలు పెట్టుకుని లోకం చూస్తాడు. కళ్ళద్దాలు లేకుండా చూడలేడు. కానీ చూడేది కళ్ళద్దాలు కాదు, కళ్ళద్దాల వెనుక ఉన్న వ్యక్తి. అలాగే, శరీరం అనే సాధనంతో అనుభవం కలుగుతుంది. కానీ అనుభవించే సాక్షి క్షేత్రజ్ఞుడే.

6. క్షేత్రజ్ఞుడు మరియు పరమాత్మ

భగవద్గీత ప్రకారం, ప్రతి శరీరంలో వ్యక్తిగత క్షేత్రజ్ఞుడు (జీవాత్మ) ఉంటాడు. అయితే అందరి మధ్యా పరమ క్షేత్రజ్ఞుడిగా ఉన్నది పరమాత్మ.
జీవాత్మ – పరిమిత జ్ఞానంతో తన శరీరాన్ని అనుభవించే వాడు.
పరమాత్మ – సమస్త శరీరాల్లోనూ ఉన్న సాక్షి, సర్వాంతర్యామి, సమగ్ర జ్ఞాని.
అందువల్ల, మన శరీరంలో ఉన్న ఆత్మ మనకు జీవం ఇస్తుంది, కానీ అన్ని శరీరాల్లో సమానంగా ఉన్నది పరమాత్మ.

7 . క్షేత్రజ్ఞుడి అనుభవ ప్రయాణం

జీవాత్మ శరీరాన్ని వదిలి మరో శరీరంలోకి వెళ్తుంది. ఇది కర్మ ఫలితాల ప్రకారం జరుగుతుంది. పూర్వజన్మలో చేసిన సత్కర్మలు, దుష్కర్మలు తదుపరి శరీరాన్ని నిర్ణయిస్తాయి. ఈ విధంగా ఆత్మ అనేక జన్మల్లో అనుభవం పొందుతూ ఉంటుంది.

8. క్షేత్రజ్ఞుడి ఆత్మసాక్షాత్కారం

క్షేత్రజ్ఞుడి నిజ స్వరూపం తెలుసుకోవడం అంటే ఆత్మజ్ఞానం పొందడం.
“నేను శరీరం కాదు” అనే అవగాహన కలిగి ఉండటం.
“నేను చైతన్యం, సాక్షి, నిత్యుడు” అనే జ్ఞానం పొందటం.
ఆత్మసాక్షాత్కారం ద్వారా మానవుడు బంధనాల నుండి విముక్తి పొందుతాడు.

9. శాస్త్రోక్త ఉపమానాలు

రథ ఉపమానం: శరీరం రథం, ఇంద్రియాలు గుర్రాలు, మనసు సారథి, ఆత్మ రథస్వామి. గుర్రాలు, రథం లేకపోతే యాత్ర జరగదు. కానీ వాటిని నడిపించే యజమాని ఆత్మ.
దీపం ఉపమానం: శరీరం ఒక గుడిసె అయితే, దానిని వెలిగించే దీపం ఆత్మ.

10. క్షేత్రజ్ఞుడి పరమార్థం

మనిషి జీవితంలోని అసలు ఉద్దేశం క్షేత్రజ్ఞుడి నిజ స్వరూపం తెలుసుకోవడమే. మనం శరీరమని భావిస్తే అవిద్యలో మునిగిపోతాం. కానీ మనం ఆత్మమని గ్రహిస్తే, పరమాత్మతో ఏకత్వం తెలుసుకొని విముక్తి పొందుతాం.

ముగింపు

క్షేత్రజ్ఞుడు అనగా ఆత్మ – ఇది శరీరానికి సాక్షి, యజమాని, జీవం ఇచ్చే శక్తి. శరీరం క్షేత్రం అయితే, ఆత్మ క్షేత్రజ్ఞుడు. శరీరం నశిస్తుంది కానీ క్షేత్రజ్ఞుడు ఎప్పటికీ నశించడు. అతని నిజ స్వరూపం నిత్యమైన చైతన్యం. ఈ అవగాహన కలిగినవారే నిజమైన జ్ఞానులు అవుతారు.