శరీరాన్ని ఎందుకు “క్షేత్రం” అంటారు?

భగవద్గీత 13వ అధ్యాయం “క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగం”లో ఒక గాఢమైన తత్వరహస్యం వివరించబడింది. ఇందులో శ్రీకృష్ణుడు అర్జునునికి శరీరాన్ని “క్షేత్రం” అని, దానిని తెలిసినవాడు “క్షేత్రజ్ఞుడు” అని చెప్పారు. ఈ భావం చాలా లోతైనది. మనిషి శరీరాన్ని ఎందుకు క్షేత్రంగా పోల్చారో తెలుసుకోవాలంటే, క్షేత్రం అనే పదం అర్థం, శరీరం యొక్క స్వభావం, దాని ప్రయోజనం, మరియు మన ఆధ్యాత్మిక ప్రగతిలో దీని పాత్రను లోతుగా విశ్లేషించాలి.

క్షేత్రం అనే పదం యొక్క అర్థం

సంస్కృతంలో “క్షేత్రం” అంటే పొలము లేదా వ్యవసాయ భూమి. రైతు ఒక పొలాన్ని సిద్ధం చేసి విత్తనం వేసినప్పుడు, ఆ విత్తనం పెరిగి పంట ఇస్తుంది. అలాగే మనిషి శరీరం కూడా ఒక రకమైన క్షేత్రమే.
- ఇందులో మనం చేసే కర్మలు విత్తనాలుగా పనిచేస్తాయి.
- ఆ విత్తనాల ఫలితంగా సుఖం – దుఃఖం, పుణ్యం – పాపం వంటి పంటలు వస్తాయి.
- రైతు తన భూమిని ఎలా ఉపయోగించుకుంటాడో దాని ఆధారంగా ఫలితం వస్తుంది. అలాగే మనిషి తన శరీరాన్ని ఎలా ఉపయోగించుకుంటాడో దాని ఆధారంగా అతని జీవితం, పునర్జన్మలు నిర్ణయించబడతాయి.
అందువల్ల శరీరాన్ని “క్షేత్రం” అని ఉపమించటం చాలా లోతైన తాత్త్వికతను సూచిస్తుంది.

శరీరం – క్షేత్ర స్వభావం

శరీరాన్ని క్షేత్రంగా పోల్చడానికి కొన్ని ముఖ్యమైన కారణాలు ఉన్నాయి:

1. కర్మల విత్తనాల నిలయం
మన శరీరమే కర్మ చేయడానికి సాధనం. వాక్కు, మనసు, ఇంద్రియాలు, అవయవాలు అన్నీ ఈ క్షేత్రంలోనే పనిచేస్తాయి. ఒకవేళ శరీరం లేకపోతే కర్మలు చేయడం అసాధ్యం. కాబట్టి ఈ శరీరం పూర్వజన్మల కర్మఫలానికి నిలయమై, భవిష్యత్తు ఫలితాలకు విత్తన భూమిగా ఉంటుంది.

2. పరిణామాలకు నిలయం
రైతు పొలం కాలానుగుణంగా మారినట్లే, శరీరమూ శిశువు → యౌవనం → వృద్ధాప్యం అనే పరిణామాలను అనుభవిస్తుంది. ఈ మార్పులు శరీరం క్షేత్ర స్వభావాన్ని తెలియజేస్తాయి.

3. ఆత్మకు సాధనం
క్షేత్రంలో రైతు పంటను పండించటానికి సాధనం ఉన్నట్లే, ఆత్మ కూడా తన ఆధ్యాత్మిక యాత్ర కోసం శరీరాన్ని ఉపయోగిస్తుంది. ఈ శరీరాన్ని సద్వినియోగం చేస్తే మోక్షానికి దారి తీస్తుంది; దుర్వినియోగం చేస్తే బంధనాలకు కారణమవుతుంది.

4. విచ్ఛిన్నత – నశ్వరత
పొలం శాశ్వతం కాదు. అది యజమాని మారుతుంటుంది, వర్షాల ప్రభావంతో మార్పులు పొందుతుంది. అలాగే శరీరం కూడా నశ్వరమైనది, శాశ్వతమైనది కాదు. అది పంచభూతాల కలయికతో ఏర్పడింది కాబట్టి మళ్ళీ భూమిలో లీనమవుతుంది.

క్షేత్రం – క్షేత్రజ్ఞుని సంబంధం

క్షేత్రం అనగా శరీరం అయితే, దానిని తెలిసినవాడు ఆత్మ.
- రైతు తన పొలం ఎలా ఉందో తెలుసుకుంటాడు, అలాగే ఆత్మ శరీరంలో ఉన్నప్పటికీ దానిని పరిశీలిస్తుంది.
- శరీరం క్షేత్రం అయితే, క్షేత్రజ్ఞుడు (ఆత్మ) యజమాని.
- శరీరంలోని ప్రతి అనుభవం క్షేత్రజ్ఞుని కోసం జరుగుతుంది. కానీ ఆత్మ శాశ్వతమైనది, శరీరం నశ్వరమైనది.
ఈ భేదం తెలియకపోతే మనిషి తాను శరీరమే అనుకుంటాడు. అదే అజ్ఞానం. కానీ తాను శరీరం కాదు, క్షేత్రజ్ఞుడిని మాత్రమే అనుకుంటే అదే జ్ఞానం.

శరీరం క్షేత్రంలా ఉండే ప్రధాన కారణాలు

1. ఇంద్రియాల క్రియాశీలత
శరీరమనే క్షేత్రంలో ఇంద్రియాలు రైతు పనిముట్లలాంటివి. ఇవి సుఖదుఃఖాలను అనుభవింపజేస్తాయి.

2. మానసిక విత్తనాలు
మనసులో వచ్చే ఆలోచనలు విత్తనాల్లాంటివి. శుభ ఆలోచనలు పుణ్య పంటను ఇస్తాయి; అశుభ ఆలోచనలు దుఃఖ పంటను ఇస్తాయి.

3. సంస్కారాల నిలయం
గత జన్మల సంస్కారాలు ఈ శరీరంలో క్షేత్రంలా నాటబడి ఉంటాయి. అవి ఈ జన్మలో కర్మల రూపంలో మొలకెత్తుతాయి.

4. ప్రకృతి-పురుష సంబంధం
ప్రకృతి (ప్రకృతిదేవి) క్షేత్రాన్ని అందిస్తుంది. పురుషుడు (ఆత్మ) క్షేత్రజ్ఞుడిగా అనుభవిస్తాడు. ఈ రెండు కలయికతోనే జీవితం సజీవంగా కొనసాగుతుంది.

ఆధ్యాత్మిక దృష్టిలో క్షేత్రం

శరీరాన్ని క్షేత్రంగా గుర్తించడం వలన మనకు మూడు ముఖ్యమైన ఆధ్యాత్మిక పాఠాలు వస్తాయి:

1. శరీరం యజమాని మనం కాదని తెలుసుకోవడం
మనం శరీరం కాదు, క్షేత్రజ్ఞులు. శరీరాన్ని కేవలం ఒక సాధనంగా భావించాలి.

2. క్షేత్రాన్ని సద్వినియోగం చేయడం
రైతు తన పొలాన్ని పాడు చేయకుండా జాగ్రత్తగా కాపాడతాడు. అలాగే మన శరీరాన్ని సత్కర్మలకు, భక్తికి, ధ్యానానికి వినియోగించాలి.

3. శాశ్వతం – నశ్వరాన్ని గ్రహించడం
శరీరం తాత్కాలికం; ఆత్మ శాశ్వతం. కాబట్టి ఆత్మ జ్ఞానం సంపాదించడమే ప్రధాన కర్తవ్యం.

ఉపమానం

- రైతు పొలంలో ఏ విత్తనం వేస్తే దాన్నే కోయాల్సి వస్తుంది. అలాగే మనం శరీరంలో చేసే కర్మల ప్రకారం ఫలితాలు అనుభవించాల్సి ఉంటుంది.
- ఒక రైతు తన పొలాన్ని శుభ్రంగా ఉంచితే మంచి పంట వస్తుంది; లేకపోతే ముళ్ళు, కలుపు పంటను నాశనం చేస్తాయి. అలాగే మనం శరీరాన్ని సత్యం, ధర్మం, శాంతం, భక్తితో నింపితే సత్ప్రయోజనాలు వస్తాయి; దుర్గుణాలతో నింపితే బంధనాలు పెరుగుతాయి.

ముగింపు

శరీరాన్ని “క్షేత్రం” అని పిలవడం యాదృచ్ఛికం కాదు. ఇది ఒక లోతైన తత్త్వ సత్యం.
- శరీరం కర్మల కోసం ఒక వ్యవసాయ భూమిలాంటిది.
- ఆత్మ క్షేత్రజ్ఞుడై దానిని అనుభవిస్తుంది.
- శరీరం నశ్వరమైనది, ఆత్మ శాశ్వతమైనది.
- ఈ శరీరాన్ని సత్కార్యాలకు వినియోగించి, ఆత్మజ్ఞానం సాధిస్తే మోక్షపథం లభిస్తుంది.
కాబట్టి మనం ఎప్పుడూ శరీరాన్ని ఒక “క్షేత్రం” అని భావించి, దానిని ఆధ్యాత్మిక పంటల పెంపకానికి వినియోగించుకోవాలి.