సత్త్వ గుణంలో ఉన్నవారి లక్షణాలు ఏమిటి?

భగవద్గీతలో శ్రీకృష్ణుడు మనుష్యుల స్వభావాలను మూడు ప్రధాన గుణాల ఆధారంగా వర్గీకరించాడు – సత్త్వం, రజసు, తమసు. అందులో సత్త్వ గుణం అత్యంత పవిత్రమైనది, జ్ఞానం, పవిత్రత, సమతా, దయ, క్షమ, భక్తి వంటి ఉన్నత గుణాల సంకలనం. సత్త్వ గుణంలో ఉన్నవారు సాధారణ జీవనాన్ని అనుసరించేవారు, లోభం, కోపం, అసూయ లాంటి దుర్గుణాల ప్రభావానికి తక్కువగా లోనవుతారు. వారు ఎప్పుడూ శాంతి, జ్ఞానం, ఆధ్యాత్మికత వైపు మళ్లుతారు.

1. సత్త్వ గుణ స్వభావం

సత్త్వ గుణం అంటే “శుద్ధి మరియు ప్రకాశం” అని అర్థం. ఈ గుణం అధికంగా ఉన్న వ్యక్తి ఎప్పుడూ:
* స్పష్టమైన ఆలోచన చేస్తాడు
* శాంతి ప్రియుడిగా ఉంటుంది
* తన కర్తవ్యాన్ని నిజాయితీగా నిర్వర్తిస్తాడు
* జ్ఞానం, భక్తి, కరుణ వైపు దృష్టి పెడతాడు
భగవద్గీత అధ్యాయం 14, శ్లోకం 6లో ఇలా చెప్పారు:
"ప్రకాశం అనాశ్రయం అనామయం సత్త్వం…"
అంటే సత్త్వ గుణం ప్రకాశాన్ని అనగా జ్ఞానం ఇస్తుంది, మనసు శాంతి వైపు మళ్లిస్తుంది.

2. సత్త్వ గుణంలో ఉన్నవారి ముఖ్య లక్షణాలు

(a) జ్ఞానం మరియు వివేకం
సత్త్వ గుణం ఉన్నవారు తాత్కాలిక సుఖాలను కాకుండా శాశ్వతమైన జ్ఞానాన్ని, సత్యాన్ని కోరుకుంటారు.
* వారు ప్రతీ పరిస్థితిని లోతుగా ఆలోచిస్తారు.
* తమకు అనుకూలంగా ఉన్నా, ప్రతికూలంగా ఉన్నా సమానంగా ఆలోచించే శక్తి కలిగి ఉంటారు.
ఉదాహరణ:
ఒక సత్త్వ గుణి విద్యార్థి పరీక్షల్లో విజయాన్ని మాత్రమే లక్ష్యంగా పెట్టుకోడు. ఆయనకు నిజమైన ఆనందం జ్ఞానం పొందడంలోనే ఉంటుంది.

(b) శాంతి మరియు సమతా
వారు చిన్న విషయాలకు కోపగించరు, ఇతరుల తప్పులను క్షమించే స్వభావం కలిగి ఉంటారు.
* ఎవరితోనైనా కలహం కాకుండా శాంతిని కాపాడతారు.
* లాభనష్టాలు, జయం–పరాజయాలను సమానంగా స్వీకరిస్తారు.
ఉదాహరణ:
ఒక ఉద్యోగి తన ప్రమోషన్ రాకపోయినా, ఇతరుల అభివృద్ధిని చూసి అసూయ పడకుండా వారిని అభినందిస్తే, అతడు సత్త్వ గుణం కలవాడు.

(c) స్వార్థ రహిత కర్మ
సత్త్వ గుణి వ్యక్తి తన పనిని ఫలప్రాప్తి కోరిక లేకుండా చేస్తాడు.
* కర్తవ్యమే తనకు ప్రధానమని భావిస్తాడు.
* తన సేవ ఇతరులకు ఉపయోగపడితేనే తన జీవితానికి అర్థమని నమ్ముతాడు.
ఉదాహరణ:
ఒక డాక్టర్ రాత్రివేళ ఎమర్జెన్సీ కేసు వస్తే, తన అలసటను పక్కన పెట్టి సేవ చేస్తాడు. డబ్బు సంపాదన కంటే రోగిని కాపాడటమే అతనికి ధ్యేయం.

(d) దయ, కరుణ, సహాయం
సత్త్వ గుణం ఉన్నవారు ఇతరుల కష్టాన్ని తమదిగా భావిస్తారు.
* జంతువులపై, ప్రకృతిపై కూడా కరుణ చూపుతారు.
* సహాయం చేసే అవకాశం వస్తే వెనుకాడరు.
ఉదాహరణ:
ఒక వ్యక్తి రోడ్డుపై గాయపడిన మనిషిని చూసి అతన్ని ఆసుపత్రికి తీసుకెళ్లి సహాయం చేస్తే, అది సత్త్వ గుణానికి ఉదాహరణ.

(e) ఆధ్యాత్మికత, భక్తి
వారు దేవునిపై విశ్వాసం ఉంచుతారు. భక్తితో పాటు తత్వ జ్ఞానం కోసం ప్రయత్నిస్తారు.
* ఉపవాసాలు, ప్రార్థనలు, ధ్యానం చేస్తారు.
* సత్యం, ధర్మం వైపు నడుస్తారు.
ఉదాహరణ:
ఒక రైతు రోజూ పొలంలో పని చేసి ఇంటికి వచ్చాక, భగవంతునికి ధన్యవాదాలు చెప్పడం, తక్కువ ఉన్నా సంతోషంగా జీవించడం – ఇవి సత్త్వ గుణ లక్షణాలు.

(f) సరళత మరియు నిజాయితీ
సత్త్వ గుణి అబద్ధం చెప్పడు, మోసం చేయడు.
* హృదయం శుద్ధిగా ఉంటుంది.
* ఎప్పుడూ నిజం చెప్పడం, నిజాయితీగా ఉండడం అతని ధర్మం.
ఉదాహరణ:
ఒక వ్యాపారి తక్కువ లాభం వచ్చినా కస్టమర్‌ను మోసం చేయకుండా నాణ్యమైన వస్తువులు ఇస్తే – అతను సత్త్వ గుణి.

3. సత్త్వ గుణం వలన కలిగే ఫలితాలు

* మనసులో ప్రశాంతి కలుగుతుంది.
* శరీరం, మనసు **ఆరోగ్యంగా** ఉంటాయి.
* **స్వపరచేతన** పెరుగుతుంది.
* ఆధ్యాత్మికంగా అభివృద్ధి చెందుతారు.
* పునర్జన్మలో ఉన్నత లోకాలను పొందుతారు (ఉదా: ఋషులు, దేవతలు).

4. సత్త్వ గుణం ఉన్నవారు సమాజానికి ఎలా ఉపయోగపడతారు?

* జ్ఞానం ఇచ్చే గురువులు, సన్యాసులు, నిజాయితీ గల నాయకులు – వీరు సమాజాన్ని మార్గనిర్దేశం చేస్తారు.
* వారు ఎప్పుడూ శాంతి, నీతి, ధర్మానికి బాట చూపుతారు.
* సమాజంలో కలహాలు తగ్గించి, ఐక్యత పెంచుతారు.

5. సత్త్వ గుణం పరిమితి

సత్త్వం అత్యుత్తమ గుణం అయినా, అది కూడా బంధనమే. ఎందుకంటే:
* సత్త్వ గుణి తనకు ఉన్న పవిత్రతపై గర్వం పొందవచ్చు.
* సుఖమైన లోకాల పట్ల ఆసక్తి పెరిగి, మోక్షానికి అడ్డు కావచ్చు.
అందుకే గీతలో చివరగా శ్రీకృష్ణుడు చెప్పాడు – సత్త్వం, రజసు, తమసు అన్నింటినీ అధిగమించి గుణాతీతుడవ్వాలి.

6. ముగింపు

సత్త్వ గుణంలో ఉన్నవారు:
* జ్ఞానవంతులు
* శాంతి ప్రియులు
* దయగలవారు
* నిజాయితీ గలవారు
* ఆధ్యాత్మికత వైపు మళ్లినవారు
వారి జీవితం ఇతరులకు **ప్రేరణ** అవుతుంది. కానీ చివరికి సత్త్వాన్ని కూడా అధిగమించి, పరమాత్మలో లీనమయ్యే స్థితి – అదే నిజమైన మోక్షం.

చిన్న ఉదాహరణలతో చూస్తే :–
* విద్యార్థి నిజాయితీగా చదివి జ్ఞానం పొందడమే ధ్యేయమైతే → సత్త్వ గుణం
* ఉద్యోగి లంచం తీసుకోకుండా కర్తవ్యాన్ని నిర్వర్తిస్తే → సత్త్వ గుణం
* ఒక మనిషి ఇతరులకు సహాయం చేసి, కృతజ్ఞతతో జీవిస్తే → సత్త్వ గుణం
కాబట్టి, సత్త్వ గుణం ఉన్నవారు సమాజానికి వెలుగువంటి వారు. వారు తమ జ్ఞానం, దయ, సత్యంతో అందరికీ మార్గదర్శకులు అవుతారు.