యోగి యొక్క ఆహారం, నిద్ర, జీవన విధానం

భగవద్గీత 6వ అధ్యాయం "ధ్యానయోగం"లో శ్రీకృష్ణుడు యోగి యొక్క జీవన విధానాన్ని ఎంతో స్పష్టంగా వివరిస్తాడు. యోగి అనగా తన మనస్సును నియంత్రించుకుని, సమతుల్యతతో జీవించే వాడు. అతని ఆహారం, నిద్ర, నడవడి అన్నీ ధ్యానానికి, ఆత్మసాక్షాత్కారానికి అనుకూలంగా ఉండాలి. మనసు, శరీరం, ప్రాణశక్తి సరిగా నడవాలంటే వీటిలో సమతుల్యత చాలా ముఖ్యమని గీత ఉపదేశిస్తుంది.

1. యోగి యొక్క ఆహారం ఎలా ఉండాలి?

యోగి ఆహారం సాత్వికంగా, మితంగా, శరీరానికి అవసరమైన శక్తిని అందించే విధంగా ఉండాలి. భగవద్గీత 6:16-17 శ్లోకాలలో శ్రీకృష్ణుడు చెబుతున్నాడు:
ఎక్కువ తినేవాడు యోగి కాదు.
తక్కువ తినేవాడు కూడా యోగి కాదు.
సమతుల ఆహారం తీసుకునే వాడే నిజమైన యోగి.

ఎక్కువ తినకూడదు ఎందుకు?
అధిక ఆహారం జీర్ణక్రియలో సమస్యలు కలిగిస్తుంది.
అధిక నిద్ర, అలసట, మనస్సు అస్థిరత వస్తాయి.
ధ్యానానికి కావాల్సిన ఏకాగ్రత కోల్పోతారు.

తక్కువ తినకూడదు ఎందుకు?
తక్కువ ఆహారం వల్ల శరీర బలహీనత వస్తుంది.
శక్తి తగ్గిపోతుంది, దీర్ఘకాల ధ్యానానికి శరీరం సహకరించదు.
బలహీన శరీరం వల్ల మనస్సు కూడా అశాంతిగా మారుతుంది.
అందువల్ల, యోగి ఆహారం మితంగా ఉండాలి. సాత్విక ఆహారం (పాల, పండ్లు, ధాన్యాలు, తేలికపాటి ఆహారం) ధ్యానానికి అనుకూలం. రజసిక, తమసిక ఆహారాలు (మసాలా ఎక్కువగా ఉండేవి, మద్యపానం, మాంసాహారం, భారమైన పదార్థాలు) మనస్సును అస్థిరం చేస్తాయి.

2. నిద్రలో సమతుల్యత

యోగి జీవన విధానంలో నిద్ర ఒక ముఖ్యమైన అంశం. గీత చెబుతున్నది:
ఎక్కువ నిద్ర (అతినిద్ర) ధ్యానానికి ఆటంకం.
తక్కువ నిద్ర (నిద్రలేమి) కూడా ధ్యానానికి ఆటంకం.

ఎక్కువ నిద్ర ఎందుకు హానికరం?
శరీరంలో అలసట, బద్ధకం పెరుగుతుంది.
మనస్సు మాంద్యం చెంది, ఏకాగ్రత తగ్గుతుంది.
శక్తిని సరిగా వినియోగించుకోలేము.

తక్కువ నిద్ర ఎందుకు హానికరం?
శరీరం బలహీనపడుతుంది.
మనస్సు అశాంతిగా ఉంటుంది.
ధ్యాన సమయంలో దృష్టి స్థిరంగా ఉండదు.
అందువల్ల, యోగి మితమైన నిద్ర చేయాలి. శరీరానికి అవసరమైనంత విశ్రాంతి ఇస్తూ, అతినిద్రలో పడకుండా జాగ్రత్త పడాలి.

3. యోగి యొక్క జీవన విధానం

యోగి జీవితం సమతుల్యత మీద ఆధారపడినది. గీతలో యోగి జీవన విధానాన్ని కొన్ని ప్రధానాంశాలుగా పేర్కొనవచ్చు:
- ఆహారంలో మితమూ, పవిత్రతా :– శరీరానికి, మనస్సుకు హితమైన ఆహారం తీసుకోవాలి.
- నిద్రలో నియంత్రణ :– అవసరమైనంత మాత్రమే నిద్రపోవాలి.
- కార్యాలలో సమతుల్యత :– అధిక శ్రమా, అలసత్వం రెండూ మానాలి.
- ధ్యానం ప్రధానంగా ఉండాలి :– జీవన లక్ష్యం ఆధ్యాత్మికత. ఇతర పనులు కూడా ధ్యానానికి సహకరించే విధంగా ఉండాలి.
- ఇంద్రియ నియంత్రణ :– చూపు, వాక్కు, శ్రవణం మొదలైన ఇంద్రియాలను శ్రేయస్సుకు ఉపయోగించాలి.
- సత్సంగం :– మంచి సహచరులు, ఆధ్యాత్మిక వాతావరణం జీవన విధానంలో ముఖ్యమైనవి.

4. సమతుల్యత ఎందుకు అవసరం?

భగవద్గీతలో సమతుల్యతను (యుక్తం) అత్యంత ప్రాముఖ్యంగా ప్రస్తావించారు. "యుక్తాహార విహారస్య యుక్తచేష్టస్య కర్మసు" (6:17) అనే శ్లోకంలో శ్రీకృష్ణుడు చెప్పినట్లుగా, యోగి అన్నింటిలోనూ సమతుల్యతను పాటించాలి.
కారణాలు :
- శరీరం, మనస్సు, ఆత్మ, ఈ మూడింటి మధ్య సమన్వయం అవసరం.
- అధికత (అత్యాస) లేదా తక్కువ (అలసత్వం, నిర్లక్ష్యం) రెండూ అసమతుల్యతను కలిగిస్తాయి.
- ధ్యానం సాధించడానికి శరీరం ఆరోగ్యంగా, మనస్సు ప్రశాంతంగా, ఆత్మ చైతన్యంగా ఉండాలి.

5. అధిక నిద్ర, నిద్రలేమి ధ్యానానికి ఆటంకమా?

అవును, రెండూ ఆటంకమే.
అధిక నిద్ర : అలసట, బద్ధకం, మనసు మాంద్యం. ధ్యానంలో నిద్ర ముంచుకొస్తుంది.
నిద్రలేమి : శరీరం బలహీనత, మనస్సు ఆందోళన. ధ్యానంలో దృష్టి నిలబడదు.
ధ్యానంలో "చిత్తస్థైర్యం" (మనస్సు స్థిరత్వం) అత్యంత అవసరం. శరీరం, మనస్సు సరిగా సహకరించకపోతే, ఆత్మానుభూతి సాధ్యపడదు. అందువల్ల, సమతుల నిద్ర, సమతుల ఆహారం, సమతుల జీవన విధానం అనివార్యమని గీత స్పష్టం చేస్తుంది.

6. యోగి జీవన విధానం ఫలితం

సమతుల ఆహారం, నిద్ర, జీవన విధానం పాటించే యోగి క్రమంగా:
- ధ్యానంలో ఏకాగ్రత సాధిస్తాడు.
- మనస్సు అచంచలంగా ఉంటుంది.
- శరీరం ఆరోగ్యంగా ఉంటుంది.
- ఆత్మానందాన్ని అనుభవిస్తాడు.
- జీవితం సాత్వికంగా, శాంతిమయంగా ఉంటుంది.

ముగింపు

భగవద్గీత 6వ అధ్యాయం స్పష్టం చేస్తుంది: "సమతులతే యోగానికి ఆధారం." అధికతా, లోపమూ రెండూ ధ్యానానికి, యోగానికి అడ్డంకులు. మితమైన ఆహారం, మితమైన నిద్ర, నియమపూర్వక జీవన విధానం యోగిని ఆత్మసాక్షాత్కారానికి నడిపిస్తాయి.
యోగి జీవితం అనేది ఆనందం, నియమం, సమతులత కలయిక. శరీరం, మనస్సు, ఆత్మ సమన్వయంతోనే పరమాత్మానుభూతి లభిస్తుంది. గీతలో చెప్పిన యోగి జీవన విధానం నేటి జీవితానికి కూడా అత్యంత ప్రామాణికం.