ఏ విధమైన స్మరణ మోక్షానికి దారి తీస్తుంది?

భగవద్గీత ఎనిమిదవ అధ్యాయం (అక్షర బ్రహ్మ యోగం) లో శ్రీకృష్ణుడు జీవుని పరమగమ్యం అయిన మోక్షమార్గం గురించి స్పష్టంగా వివరించాడు. ఈ అధ్యాయం ప్రధానంగా రెండు అంశాలను తెలియజేస్తుంది – జీవి మరణ సమయములో చేసే స్మరణ స్థితి మరియు అది అతని తదుపరి గమ్యాన్ని నిర్ణయించడం. ఇక్కడ ముఖ్యమైన ప్రశ్న – ఏ విధమైన స్మరణ మోక్షానికి దారి తీస్తుంది?

1. స్మరణ శక్తి యొక్క ప్రాముఖ్యత

మనసు అనేది అత్యంత శక్తివంతమైన సాధనం. మన జీవితం అంతా ఎటువంటి ఆలోచనలతో గడిచిందో, అదే ఆలోచన మరణ సమయంలో బయటపడుతుంది. గీతలో చెప్పబడినట్టు – "యాం యాం వాపి స్మరణ్ భావం" – ఏ రూపాన్ని స్మరించి జీవి ఈ శరీరాన్ని విడిచిపెడుతాడో, అదే రూపాన్ని తిరిగి పొందుతాడు. అంటే మరణ సమయం ఒక తుదిపరీక్ష. ఆ సమయములో మనసు ఏ దిశలో ఉన్నదో అదే దిశలో జీవి ప్రయాణం మొదలవుతుంది.

2. లోకసంబంధ స్మరణలు మోక్షానికి దారి తీస్తాయా?

ప్రజలు ధనం, కుటుంబం, భోగాలు, కీర్తి వంటి విషయాలలో ఎక్కువగా మనసు పెట్టుకుంటారు. జీవితం మొత్తం వాటి గురించే ఆలోచిస్తారు. మరణ సమయములో కూడా అదే స్మరణ ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఇలాంటి స్మరణ వలన ఆ జీవి తిరిగి భౌతిక లోకాలలో పుట్టుకలను పొందుతాడు. ఇవి మోక్షానికి దారి తీసేవి కావు.

3. శ్రద్ధాభక్తితో దైవస్మరణ

మోక్షానికి దారి తీసేది ఒక్కటే – దైవస్మరణ.
మరణ సమయములో ఓం కారాన్ని, పరమాత్మను, కృష్ణుని లేదా ఏకరూప బ్రహ్మాన్ని స్మరించినవాడు మోక్షమును పొందుతాడు. గీతలో కృష్ణుడు స్పష్టంగా చెబుతాడు
- "అంతకాలి చ మామేవ స్మరన్" – మరణ సమయంలో నన్ను స్మరించే వాడు నాలోనే లీనమవుతాడు.
- అటువంటి స్మరణ వలన ఆత్మ తిరిగి భౌతిక జన్మలకు రాదు, పరమపదాన్ని పొందుతుంది.

4. నిరంతర సాధన అవసరం

మరణ సమయములో మనసు దేవుడిపై నిలకడగా ఉండటం ఎలా సాధ్యం? దీని సమాధానం నిరంతర సాధన. జీవితం మొత్తం దైవభక్తితో, సత్కార్యాలతో, జపంతో, ధ్యానంతో గడిపిన వాడి మనసు చివరి క్షణంలో సహజంగానే దేవుని వైపు మళ్లుతుంది. అలవాటు శక్తి చాలా గొప్పది. మనం ఎలాంటి అలవాట్లను పెంచుకుంటామో, అవే చివరి క్షణంలో వ్యక్తమవుతాయి. అందుకే గీతలో యోగాభ్యాసం, భక్తి, ధ్యానం నిరంతరం కొనసాగాలని శ్రీకృష్ణుడు ఉపదేశించాడు.

5. ఓంకార స్మరణ

గీతలో ఒక ప్రత్యేకమైన సూచన ఉంది. ఓం కార స్మరణ.
ఓం అనేది పరమబ్రహ్మానికి ప్రత్యక్ష రూపం. మరణ సమయములో దీన్ని ఉచ్ఛరించి, దానిపై ధ్యానం చేస్తూ ప్రాణం విడిచిన వాడు పరమగమ్యాన్ని పొందుతాడు.
ఓంకారం అనేది అన్ని మంత్రాలకు మూలం, పరమాత్మ తత్త్వానికి సంకేతం. కాబట్టి దీనిని నిరంతరం జపించడం మోక్షానికి దారి తీస్తుంది.

6. యోగబలం వలన స్థిరమైన స్మరణ

భక్తుడు యోగశక్తిని అభ్యసించినప్పుడు మనస్సు స్థిరత్వాన్ని పొందుతుంది. మరణ సమయంలో వచ్చే భయం, వేదన, అయోమయం ఇవన్నీ ఆత్మనియంత్రణ వలన తగ్గిపోతాయి. అప్పుడు దైవస్మరణ సులభంగా సాధ్యమవుతుంది. యోగి తన ప్రాణాన్ని హృదయమధ్యలో స్థిరపరచి, బ్రహ్మరంధ్రం ద్వారానే బయటికి పంపించగలడు. అలా వెళ్లిన ప్రాణం నేరుగా పరమపదానికి చేరుతుంది.

7. మోక్షానికి దారి తీసే స్మరణ లక్షణాలు

మోక్షానికి దారి తీసే స్మరణకు కొన్ని ముఖ్యమైన లక్షణాలు ఉన్నాయి:
- దైవకేంద్రితమైనది : భౌతిక విషయాలపై కాకుండా, దేవునిపై మనసు నిలవాలి.
- నిరంతరాభ్యాసం ఫలితమైనది : ఒక్కసారిగా సాధ్యమయ్యేది కాదు. జీవితాంతం సాధన చేసి అలవాటు చేసుకోవాలి.
- భక్తి, విశ్వాసం కలిగినది : దేవుడు నన్ను రక్షిస్తాడనే నమ్మకంతో కూడి ఉండాలి.
- ఓంకారమయమైనది : పరబ్రహ్మ ప్రతీక అయిన ఓంకారాన్ని స్మరించడం అత్యంత శ్రేష్ఠం.
- యోగబలంతో స్థిరమైనది : యోగ శక్తి వలన చివరి క్షణంలో మనస్సు అచంచలంగా ఉంటుంది.

8. సాధారణ భక్తునికి మార్గదర్శకం

అధికులు గాఢ యోగసాధన చేయలేరు. అయితే వారికి కూడా ఒక మార్గం ఉంది – దైవనామస్మరణ. రోజువారీగా భగవన్నామ జపం, గీత శ్లోక పఠనం, భక్తిగీతాలు వినడం, సత్సంగం చేయడం వలన దైవభావన సహజంగా మనసులో నిలుస్తుంది. అప్పుడు చివరి క్షణంలో కూడా ఆ భక్తుని నాలుకపై లేదా హృదయంలో భగవన్నామమే వెలిసుతుంది. అదే మోక్షానికి దారి తీస్తుంది.

9. కర్మ, భక్తి, జ్ఞానం. ముగ్గురి సమ్మేళనం

గీతలో మోక్షమార్గం కేవలం ధ్యానం లేదా జపం మాత్రమే కాదు.
- కర్మయోగం : స్వార్థరహితంగా కర్తవ్యాన్ని చేయడం.
- భక్తియోగం : దేవునిపై అపారమైన విశ్వాసం, ప్రేమ కలిగి ఉండటం.
- జ్ఞానయోగం : ఆత్మ, పరమాత్మ తత్త్వాన్ని తెలుసుకోవడం.
ఈ మూడు మార్గాలను సమ్మిళితం చేసినవాడే నిజమైన దైవస్మరణను పొందుతాడు.

10. తాత్పర్యం

భగవద్గీత 8వ అధ్యాయం మనకు ఒక స్పష్టమైన సందేశాన్ని ఇస్తుంది
- మరణ సమయములో ఏదైనా స్మరణ మన తదుపరి గమ్యాన్ని నిర్ణయిస్తుంది.
- మోక్షం పొందాలంటే దైవస్మరణ తప్పనిసరి.
- ఆ స్మరణ ఒక్కసారిగా సాధ్యంకాదు, జీవితాంతం సాధన వలన మాత్రమే సాధ్యమవుతుంది.
ఓంకార స్మరణ, భగవన్నామజపం, భక్తి, యోగబలం – ఇవన్నీ కలసి మోక్షానికి మార్గం చూపిస్తాయి.

ముగింపు

మోక్షం అనేది సాధారణమైన ఫలితం కాదు. అది సతత దైవస్మరణ వలన మాత్రమే లభిస్తుంది. మన జీవితం మొత్తం ఎటువంటి ఆలోచనలతో గడిపితే, మరణ సమయములో అదే ఆలోచన మనసులో నిలుస్తుంది. అందువల్ల భక్తుడు తన మనసును ప్రతినిత్యం పరమాత్మ వైపు మళ్లించుకోవాలి. మరణ సమయములో దేవుని స్మరణ, ఓంకార జపం, భక్తి విశ్వాసం ఇవన్నీ కలసి ఆత్మను జననమరణ చక్రం నుండి విముక్తి చేసి మోక్షానికి నడిపిస్తాయి.