ధ్యానం, నియమం, ఇంద్రియ నియంత్రణ ద్వారా యోగి స్థితి

భగవద్గీతలో 5వ అధ్యాయం “కర్మసన్యాస యోగం” అని పిలుస్తారు. ఇందులో కృష్ణుడు, కర్మలను ఫలాసక్తి లేకుండా చేయడం, ఇంద్రియాలను నియంత్రించడం, ధ్యానం చేయడం వంటి సాధనాల ద్వారా యోగి ఏ స్థితికి చేరుకుంటాడో వివరిస్తాడు. సాధారణ మానవుడు జీవితంలో అనేక కోరికలు, వాంఛలు, ఇంద్రియాసక్తుల వలన అశాంతికి గురవుతాడు. కానీ యోగి మాత్రం ధ్యానం, నియమం, ఇంద్రియ నియంత్రణ వంటి ఆచరణల ద్వారా ఆ కోరికల్ని అధిగమించి, చివరికి శాశ్వతమైన శాంతి, పరమానందం పొందుతాడు. ఈ స్థితినే మోక్ష స్థితి లేదా బ్రహ్మనిష్ఠ స్థితి అని అంటారు.

1. కర్మసన్యాసం మరియు కర్మయోగం మధ్య సంబంధం

అధ్యాయం ప్రారంభంలోనే కృష్ణుడు రెండు మార్గాలను వివరిస్తాడు
కర్మసన్యాసం అన్ని కర్మలను విడిచి పెట్టడం.
కర్మయోగం కర్మలు చేస్తూనే ఫలాసక్తి లేకుండా జీవించడం.
ఇందులో రెండవదే (కర్మయోగం) ఎక్కువగా శ్రేయస్కరమని కృష్ణుడు చెబుతాడు. ఎందుకంటే ప్రపంచంలో జీవిస్తున్న మనిషి పూర్తిగా కర్మలు మానేయడం సాధ్యం కాదు. కాబట్టి కర్మ చేస్తూనే మనస్సును నియంత్రించి, ఫలానికి బంధించుకోకుండా చేయగలిగితే అదే నిజమైన యోగం అవుతుంది.

2. ఇంద్రియ నియంత్రణ ప్రాముఖ్యత

మనిషి మనస్సు ఎప్పుడూ ఇంద్రియాల వెంట పరుగు తీస్తుంది. శబ్దం, రూపం, గంధం, రుచులు, స్పర్శలతో ఆకర్షితమవుతుంది. వీటిని అదుపులో పెట్టకుండా యోగి స్థితికి చేరుకోవడం అసాధ్యం. కాబట్టి 5వ అధ్యాయంలో కృష్ణుడు చెప్పింది
- యోగి తన ఇంద్రియాలను సమానంగా చూడాలి.
- శత్రువు, మిత్రుడు, బంధువు, పరాయి – అందరినీ సమత్వంతో చూడాలి.
- ఇంద్రియాల ఆమిషాల నుండి మనస్సును వెనక్కి తీసుకుని ఆత్మపై, పరమాత్మపై స్థిరపరచాలి.
ఈ నియంత్రణ ద్వారానే మనసు ప్రశాంతమవుతుంది, యోగి స్థితికి మార్గం ఏర్పడుతుంది.

3. ధ్యానం ద్వారా మనోనిగ్రహం

ధ్యానం అనేది యోగి సాధనలో ప్రధాన స్థానం. ధ్యానం చేస్తూ
- శ్వాసను నియంత్రించడం,
- మనస్సును ఒకే బిందుపై కేంద్రీకరించడం,
- పరమేశ్వరుని స్మరణలో నిలకడగా ఉండడం – ఇవన్నీ సాధిస్తాడు.
ధ్యాన సాధన ఫలితంగా మనస్సులోని చంచలత్వం తగ్గిపోతుంది. యోగి తన అంతర్ముఖ దృష్టిని పెంచుకొని, ఆత్మానందాన్ని అనుభవిస్తాడు.

4. ఫలాసక్తి రాహిత్యం ద్వారా సమత్వం

5వ అధ్యాయంలో కృష్ణుడు మళ్లీ మళ్లీ “కర్మఫలానికి ఆసక్తి లేకుండా ఉండాలి” అని చెబుతాడు. ఎందుకంటే మనిషి చేసే ప్రతి పని ఫలంపై ఆధారపడి ఉంటే, విజయం సాధిస్తే గర్వం, అపజయం కలిగితే నిరాశ వస్తాయి. ఇవి మనస్సును కదిలించి అశాంతి కలిగిస్తాయి. కానీ యోగి మాత్రం
- ఫలమేమైనా సమంగా స్వీకరిస్తాడు,
- లాభం-నష్టంలో సమభావంగా ఉంటాడు,
- శీత-ఉష్ణం, సుఖ-దుఃఖం, మాన-అపమానం అన్నిటినీ సమత్వంతో అనుభవిస్తాడు.
ఈ సమత్వ భావన ద్వారానే అతడు యోగస్థితిని పొందుతాడు.

5. బ్రహ్మనిష్ఠ స్థితి

ధ్యానం, నియమం, ఇంద్రియ నియంత్రణ ద్వారా సాధించిన ఫలితం బ్రహ్మనిష్ఠ స్థితి. ఇది యోగి యొక్క పరమగమ్యం. ఈ స్థితిలో
- యోగి ఆత్మను పరమాత్మతో ఏకత్వంగా అనుభవిస్తాడు.
- భౌతిక లోకంలోని అన్ని భేదాలు, తేడాలు తొలగిపోతాయి.
- మనస్సులో ఏ విధమైన కల్లోలం ఉండదు.
ఈ స్థితిని పొందిన యోగి ఇక జననమరణ బంధనాలకు అతీతుడు అవుతాడు.

6. యోగి పొందే శాంతి మరియు ఆనందం

యోగి చివరికి పొందేది
శాశ్వత శాంతి : ఇది బయటి విషయాలతో సంబంధం లేకుండా లోపల కలిగే ప్రశాంతత.
ఆత్మానందం : ఇంద్రియసుఖాలు తాత్కాలికం. కానీ ఆత్మలోనుంచి వచ్చే ఆనందం నిత్యమైనది.
మోక్షం : పునర్జన్మల బంధనం నుంచి విముక్తి.
ఈ స్థితిలో యోగి జీవించినా, అతడు లోకానికి పరమానందాన్ని పంచుతాడు.

7. సాధకుడికి ఉపదేశం

భగవద్గీత 5వ అధ్యాయం ప్రతి సాధకుడికి ఒక ముఖ్యమైన సందేశం ఇస్తుంది:
- ధ్యానం చేయాలి,
- నియమాలను పాటించాలి,
- ఇంద్రియాలను అదుపులో పెట్టాలి,
- కర్మఫలానికి బంధించుకోరాదు,
- సమత్వాన్ని అలవరచుకోవాలి.
ఈ మార్గంలో స్థిరంగా నడిస్తే ఏ మానవుడైనా యోగి స్థితిని పొందగలడు.

ముగింపు

భగవద్గీత 5వ అధ్యాయం ద్వారా కృష్ణుడు చెప్పినది. ధ్యానం, నియమం, ఇంద్రియ నియంత్రణ ద్వారానే యోగి చివరికి బ్రహ్మనిష్ఠ స్థితిని పొందుతాడు. ఈ స్థితి శాశ్వత శాంతి, ఆత్మానందం, సమత్వం, మోక్షం కలిగించేది. ఇది మనిషి జీవితంలో పొందగలిగే అత్యున్నత స్థితి. యోగి ఇక భౌతిక లోకంలోని ద్వంద్వాలకు లోనుకాడు. అతడు పరమేశ్వరుని సన్నిధిలో నిలబడి, నిజమైన స్వాతంత్ర్యం, ఆనందాన్ని పొందుతాడు.