Gita

• 02 వ అధ్యాయం శ్లోకాలు
  ×

  అథ ద్వితీయోఽధ్యాయః – సాంఖ్యయోగః

  • సంజయ ఉవాచ |

    తం తథా కృపయావిష్టమశ్రుపూర్ణాకులేక్షణమ్ |
    విషీదంతమిదం వాక్యమువాచ మధుసూదనః ||1||

  • శ్రీభగవానువాచ |

    కుతస్త్వా కశ్మలమిదం విషమే సముపస్థితమ్ |
    అనార్యజుష్టమస్వర్గ్యమకీర్తికరమర్జున ||2||
  • క్లైబ్యం మా స్మ గమః పార్థ నైతత్త్వయ్యుపపద్యతే |
    క్షుద్రం హృదయదౌర్బల్యం త్యక్త్వోత్తిష్ఠ పరంతప ||3||

  • అర్జున ఉవాచ |

    కథం భీష్మమహం సాంఖ్యే ద్రోణం చ మధుసూదన |
    ఇషుభిః ప్రతియోత్స్యామి పూజార్హావరిసూదన ||4||
  • గురూనహత్వా హి మహానుభావాన్ శ్రేయో భోక్తుం భైక్ష్యమపీహ లోకే |
    హత్వార్థకామాంసు గురునిహైవ భుంజీయ భోగానఽరుధిరప్రదిగ్ధాన్ ||5||
  • న చైతద్విద్మః కతరన్నో గరీయో యద్వా జయేమ యద్వా నో జయేయుః |
    యానేవ హత్వా న జిజీవిషామస్తేఽవస్థితాః ప్రముఖే ధార్తరాష్ట్రాః ||6||
  • కార్పణ్యదోషోపహతస్వభావః పృచ్ఛామి త్వాం ధర్మసంమూఢచేతాః |
    యచ్ఛ్రేయః స్యాన్నిశ్చితం బ్రూహి తన్మే శిష్యస్తేఽహం శాధి మాం త్వాం ప్రపన్నమ్ ||7||
  • న హి ప్రపశ్యామి మమాపనుద్యాద్యచ్ఛోకముచ్ఛోషణమింద్రియాణాం |
    అవాప్య భూమావసపత్నమృద్ధం రాజ్యం సురాణామపి చాధిపత్యమ్ ||8||

  • సంజయ ఉవాచ |

    ఏవముక్త్వా హృషీకేశం గుడాకేశః పరంతప |
    న యోత్స్య ఇతి గోవిందముక్త్వా తూష్ణీం బభూవ హ ||9||
  • తమువాచ హృష్ణీశః ప్రహసన్నివ భారత్ |
    సేనయోరుభయోర్మధ్యే విషీదంతమిదం వచః ||10||

  • శ్రీభగవానువాచ |

    అశోచ్యానన్వశోचస్త్వం ప్రజ్ఞావాదాంశ్చ భాషసే |
    గతాసూనగతాసూంశ్చ నానుశోచంతి పండితాః ||11||
  • న త్వేవాహం జాతు నాసం న త్వం నేమే జనాధిపాః |
    న చైవ న భవిష్యామః సర్వే వయమతః పరమ్ ||12||
  • దేహినోఽస్మిన్యథా దేహే కౌమారం యౌవనం జరా |
    తథా దేహాంతరప్రాప్తిర్ధీరస్తత్ర న ముహ్యతి ||13||
  • మాత్రాస్పర్శాస్తు కౌంతేయ శీతోష్ణసుఖదుఃఖదాః |
    ఆగమాపాయినోఽనిత్యాస్తాంస్తితిక్షస్వ భారత్ ||14||
  • యం హి న వ్యథయంత్యేతే పురుషం పురుషర్షభ |
    సమదుఃఖసుఖం ధీరం సోఽమృతత్వాయ కల్పతే ||15||
  • నాసతో విద్యతే భావో నాభావో విద్యతే సతః |
    ఉభయోరపి దృష్టోఽంతస్త్వనయోస్తత్త్వదర్శిభిః ||16||
  • అవినాశి తు తద్విద్ధి యేన సర్వమిదం తతమ్ |
    వినాశమవ్యయస్యాస్య న కశ్చిత్కర్తుమఃర్హతి ||17||
  • అంతవంత ఇమే దేహా నిత్యస్యోక్తాః శరీరిణః |
    అనాశినోఽప్రమేయస్య తస్మాద్యుధ్యస్వ Bharat ||18||
  • య ఏనం వేత్తి హంతారం యశ్చైనం మన్యతే హతమ్ |
    ఉభౌ తౌ న విజానీతో నాయం హంతి న హన్యతే ||19||
  • న జాయతే మ్రియతే వా కదాచిన్నాయం భూత్వా భవితా వా న భూయః |
    అజో నిత్యః శాశ్వతోఽయం పురాణో న హన్యతే హన్యమానే శరీరే ||20||
  • వేదావినాశినం నిత్యం య ఏనమజమవ్యయమ్ |
    అథం స పురుషః పార్థ కం ఘాతయతి హంతి కమ్ ||21||
  • వాసాంసి జీర్ణాని యథా విహాయ నవాని గృహ్ణాతి నరోఽపరాణి |
    తథా శరీరాణి విహాయ జీర్ణాన్యన్యాని సంయాతి నవాని దేహీ ||22||
  • నైనం ఛిందంతి శస్త్రాణి నైనం దహతి పావకః |
    న చైనం క్లేదయంత్యాపో న శోషయతి మారుతః ||23||
  • అచ్చేద్యోఽయమదాహ్యోఽయమక్లేద్యోఽశోష్య ఏవ చ |
    నిత్యః సర్వగతః స్థాణురచలోఽయం సనాతనః ||24||
  • అవ్యక్తోఽయమచింత్యోఽయమవికార్యోఽయముచ్యతే |
    తస్మాదేవం విదిత్వైనం నానుశోచితుమఃర్హసి ||25||
  • అథ చైనం నిత్యజాతం నిత్యం వా మన్యసే మృతమ్ |
    తథాపి త్వం మహాబాహో నైవం శోచితుమఃర్హసి ||26||
  • జాతస్య హి ధ్రువో మృత్యుర్ధ్రువం జన్మ మృతస్య చ |
    తస్మాదపరిహార్యేఽర్థే న త్వం శోచితుమఃర్హసి ||27||
  • అవ్యక్తాదీని భూతాని వ్యక్తమధ్యాని Bharat |
    అవ్యక్తనిధనాన్యేవ తత్ర కా పరిదేవనా ||28||
  • ఆశ్చర్యవత్పశ్యతి కశ్చిదెనమాశ్చర్యవద్వదతి తథైవ చాన్యః |
    ఆశ్చర్యవచ్చైనమన్యః శృణోతి శ్రుత్వాప్యేనం వేద న చైవ కశ్చిత్ ||29||
  • దేహీ నిత్యమవధ్యోఽయం దేహే సర్వస్య Bharat | తస్మాతం సర్వాణి భూతాని న త్వం శోచితుమఃర్హసి ||30||
  • స్వధర్మమపి చావేక్ష్య న వికంపితుమఃర్హసి |
    ధర్మ్యాద్ధి యుద్ధాచ్ఛ్రేయోఽన్యత్క్షత్రియస్య న విద్యతే ||31||
  • యదృచ్ఛయా చోపపన్నం స్వర్గద్వారమపావృతమ్ |
    సుఖినః క్షత్రియాః పార్థ లభంతే యుద్ధమీదృశమ్ ||32||
  • అథ చేత్త్వమిమం ధర్మ్యం సంగ్రామం న కరిష్యసి |
    తతః స్వధర్మం కీర్తిం చ హిత్వా పాపమవాప్స్యసి ||33||
  • అకీర్తించాపి భూతానీ కథయిష్యంతి తేఽవ్యయామ్ |
    సంభావితస్య చాకీర్తిర్మరణాదతిరిచ్యతే ||34||
  • భయాద్రణాదు ఉపరతం మంస్యంతే త్వాం మహారథాః |
    యేషాం చ త్వం బహుమతో భూత్వా యాస్యసి లాఘవమ్ ||35||
  • అవాచ్యవాదాంశ్చ బహూన్ వదిష్యంతి తవాహితాః |
    నిందంతస్తవ సామర్థ్యం తతో దుఃఖతరం ను కిమ్ ||36||
  • హతో వా ప్రాప్స్యసి స్వర్గం జిత్వా వా భోక్ష్యసే మహీమ్ |
    తస్మాదుత్తిష్ఠ కౌంతేయ యుద్ధాయ కృతనిశ్చయః ||37||
  • సుఖదుఃఖే సమే కృత్వా లాభాలాభౌ జయాజయౌ |
    తతో యుద్ధాయ యుజ్యస్వ నైవం పాపమవాప్స్యసి ||38||
  • ఏషా తేఽభిహితా సాంక్యే బుద్ధిర్యోగే త్విమాం శృణు |
    బుద్ధ్యా యుక్తో యయా పార్థ కర్మబంధం ప్రచ్ఛిత్స్యసి ||39||
  • నేహాభిక్రమనాశోఽస్తి ప్రత్యవాయో న విద్యతే |
    స్వల్పమప్యస్య ధర్మస్య త్రాయతే మహతో భయాత్ ||40||
  • వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిః ఏకేహ కురునందన |
    బహుశాఖా హ్యనంతాశ్చ బుద్ధయోఽవ్యవసాయినామ్ ||41||
  • యామిం పుష్పితాం వాచం ప్రవరంత్యవిపశ్చితః |
    వేదవాదరతాః పార్థ నాన్యదస్తీతి వాదినః ||42||
  • కామాత్మానః స్వర్గపరా జన్మకర్మఫలప్రదామ్ |
    క్రియావిశేషబహులాం భోగైశ్వర్యగతిం ప్రతిః ||43||
  • భోగైశ్వర్యప్రసక్తానాం తయాపహృతచేతసామ్ |
    వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిః సమాధౌ న విద్యతే ||44||
  • త్రైగుణ్యవిషయా వేదా నిస్త్రైగుణ్యో భవార్జున |
    నిర్ద్వంద్వో నిత్యసత్త్వస్థో నిర్యోగక్షేమ ఆత్మవాన్ ||45||
  • యావాన్ అర్థ ఉదపానే సర్వతః సముప్లుతోదకే |
    తావాన్సర్వేషు వేదేషు బ్రాహ్మణస్య విజానతః ||46||
  • కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా ఫలేషు కదాచన |
    మా కర్మఫలహేతుర్భూమా తే సంగోఽస్త్వకర్మణి ||47||
  • యోగస్థః కురు కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా ధనంజయ |
    సిద్ధ్యసిద్ధ్యోః సమో భూత్వా సమత్వం యోగ ఉచ్యతే ||48||
  • దూరేన హ్యవరం కర్మ బుద్ధియోగాద్ధనంజయ |
    బుద్ధౌ శరణమన్విచ్ఛ కృపణాః ఫలహేతవః ||49||
  • బుద్ధియుక్తో జహాతీహ ఉభే సుకృతదుష్కృతే |
    తస్మాదయోగాయ యుజ్యస్వ యోగః కర్మసు కౌశలమ్ ||50||
  • కర్మజం బుద్ధియుక్తా హి ఫలం త్యక్త్వా మనీషిణః |
    జన్మబంధవినిర్ముక్తాః పదం గచ్ఛంత్యనామయమ్ ||51||
  • యదా తే మోహకలిలం బుద్ధిర్వ్యతితరిష్యతి |
    తదా గంతాసి నిర్వేదం శ్రోతవ్యస్య శ్రుతస్య చ ||52||
  • శ్రుతివిప్రతిపన్నా తే యదా స్థాస్యతి నిశ్చలా |
    సమాధావచలా బుద్ధిః తదా యోగమవాప్స్యసి ||53||

  • అర్జున ఉవాచ |

    స్థితప్రజ్ఞస్య కా భాషా సమాధిస్తస్య కేశవ |
    స్థితధీః కిం ప్రభాషేత కిమాసీత వ్రజేత కిమ్ ||54||

  • శ్రీభగవానువాచ |

    ప్రజహాతి యదా కామాన్ సర్వాన్పార్థ మనోగతాన్ |
    ఆత్మన్యేవాత్మనా తుష్టః స్థితప్రజ్ఞస్తదోచ్యతే ||55||
  • దుఃఖేష్వనుద్విగ్నమనాః సుఖేషు విగతస్పృహః |
    వీతరాగభయక్రోధః స్థితధీర్మునిరుచ్యతే ||56||
  • యః సర్వత్రానభిస్నెహస్తత్తత్తప్రాప్య శుభాశుభమ్ |
    నాభినందతి న ద్వేష్టి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ||57||
  • యదా సంహరతే చాయం కూర్మోఽఙ్గానీవ సర్వశః |
    ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ||58||
  • విశయా వినివర్తంతే నిరాహారస్య దేహినః |
    రసవర్జం రసోఽప్యస్య పరందృష్ట్వా నివర్తతే ||59||
  • యతతో హ్యపి కౌంతేయ పురుషస్య విపశ్చితః |
    ఇంద్రియాణి ప్రమాథీని హరంతి ప్రసభం మనః ||60||
  • తాన్యసై యత్నయోఽపి సంయమ్య యుక్త ఆసీత మత్ పరః |
    వశేహి యస్యేంద్రియాణి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ||61||
  • ధ్యాయతో విషయాన్ పుంసః సంగస్తేషూపజాయతే |
    సంగాత్ సంజాయతే కామః కామాత్ క్రోధోఽభిజాయతే ||62||
  • క్రోధాద్భవతి సంమోహః సంమోహాత్ స్మృతివిభ్రమః |
    స్మృతిభ్రంషాద్బుద్ధినాశో బుద్ధినాశాత్ ప్రణశ్యతి ||63||
  • రాగద్వేషవియుక్తైస్తు విషయానింద్రియైశ్చరన్ |
    ఆత్మవశ్యైర్విధేయాత్మా ప్రసాదమధిగచ్ఛతి ||64||
  • ప్రసాదే సర్వదుఃఖానాం హానిరస్యోపజాయతే |
    ప్రసన్నచేతసో హ్యాశు బుద్ధిః పరియవతిష్ఠతే ||65||
  • నాస్తి బుద్ధిరయుక్తస్య న చాయుక్తస్య భావనా |
    నాభావయతః శాంతిరశాంతస్య కుతః సుఖమ్ ||66||
  • ఇంద్రియాణాం హి చారతాం యన్మనః అనువిధీయతే |
    తదస్య హరతి ప్రజ్ఞాం వాయుర్నావమివాంభసి ||67||
  • తస్మాద్యస్య మహాబాహో నిగృహీతాని సర్వశః |
    ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ||68||
  • యా నిశా సర్వభూతానాం తస్యాం జాగర్తి సంయమీ |
    యస్యాం జాగ్రతి భూతాని సా నిశా పశ్యతో మునేః ||69||
  • ఆపూర్యమాణమచలప్రతిష్ఠం సముద్రమాపః ప్రవిశంతి యద్వత్ |
    తద్వత్ కామా యం ప్రవిశంతి సర్వే స శాంతిమాప్నోతి న కామకామీ ||70||
  • విహాయ కామాన్యః సర్వాన్ పుమాంశ్చరతి నిఃస్పృహః |
    నిర్మమో నిరహంకారః స శాంతిమధిగచ్ఛతి ||71||
  • ఏషా బ్రాహ్మీ స్థితిః పార్థ నైనాం ప్రాప్య విముహ్యతే |
    స్థిత్వాస్యామంతకాళేఽపి బ్రహ్మనిర్వాణమృచ్ఛతి ||72||